AI: BẠN ĐỒNG HÀNH HAY “QUẢ BOM HẸN GIỜ” CỦA NHÂN LOẠI?
Chủ đề 3: CON ĐƯỜNG KHÔN NGOAN
Sống chung và sử dụng AI cách an toàn
Sau khi đã nhận diện những nỗi lo sợ và thách đố mà AI đặt ra trong Chủ đề 2, bước sang Chủ đề 3, chúng ta được mời gọi đi xa hơn: không dừng lại ở sự lo lắng, nhưng tìm ra con đường khôn ngoan để sống chung và sử dụng AI cách an toàn, hầu gìn giữ phẩm giá và tự do đích thực của con người. Đây không chỉ là câu hỏi kỹ thuật, mà còn là vấn đề đạo đức và đức tin.
1. Đặt AI dưới ánh sáng chân lý và đạo đức
Hội Thánh dạy rằng tự do không phải là muốn làm gì thì làm, nhưng là khả năng chọn điều thiện (x. GLHTCG, số 1733). Vì thế, AI phải được quản lý trong khuôn khổ chân lý và đạo đức.
Giá trị của AI không nằm ở bản thân nó, nhưng ở cách nó phục vụ phẩm giá con người và công ích xã hội. Nếu không có nền tảng luân lý, công nghệ dễ dàng bị lạm dụng, gây ra những hệ lụy khó lường.
2. Xây dựng “luật đạo đức cho công nghệ”
Đức Thánh Cha Phanxicô khẳng định:
“Trí tuệ nhân tạo cần được đặt trong khuôn khổ đạo đức, để phục vụ hòa bình và công ích, chứ không trở thành công cụ của bạo lực và bất công.”¹
Giống như kinh tế hay chính trị cần có nguyên tắc luân lý, công nghệ cũng vậy. Mỗi quyết định liên quan đến AI cần đặt câu hỏi:
- Nó có tôn trọng phẩm giá con người không?
- Nó có phục vụ công ích, hay chỉ phục vụ lợi nhuận và quyền lực?
- Nó có củng cố sự hiệp thông, hay gieo chia rẽ?
3. AI như phương tiện, không thay thế con người
Một nguyên tắc căn bản: AI chỉ là công cụ, không bao giờ là mục đích tự thân.
Ví dụ, AI có thể hỗ trợ:
- Tra cứu Kinh Thánh.
- Gợi ý cấu trúc bài giảng.
- Phân tích dữ liệu nghiên cứu.
Nhưng AI không thể thổi “cái hồn” vào bài giảng. “Cái hồn” ấy chỉ đến từ kinh nghiệm đức tin, đời sống cầu nguyện và sự gặp gỡ sống động với Lời Chúa (x. GLHTCG, số 2654).
Như Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh:
“Máy móc có thể tính toán rất nhanh, nhưng chỉ con người mới có thể chọn yêu thương.”²
4. Linh đạo công nghệ: Sống tỉnh thức và trách nhiệm
Người Kitô hữu được mời gọi sống tỉnh thức (x. 1 Pr 5,8), nghĩa là không để công nghệ điều khiển, nhưng biết dùng nó trong tinh thần trách nhiệm.
“Linh đạo công nghệ” có thể hiểu như sau:
- Biết tận dụng AI để loan báo Tin Mừng một cách hiệu quả trong thời đại hôm nay.
- Dùng AI phục vụ giáo dục, y tế, công lý và xã hội.
- Biết giới hạn, không để công nghệ thay thế lương tâm và đức tin.
5. Kết luận
Con đường khôn ngoan khi đối diện với AI không phải là loại bỏ hay tôn thờ nó, nhưng là quản lý và sử dụng trong ánh sáng Tin Mừng.
AI có thể trở thành nguồn phúc lành nếu được định hướng bởi sự thật và tình yêu; ngược lại, nó sẽ gây nguy hiểm nếu bị tham vọng và ích kỷ chi phối.
Nói cho cùng, câu hỏi trung tâm vẫn là:
Con người có để Chúa Kitô dẫn dắt trong việc sử dụng AI hay không?
Câu hỏi ấy mở ra Chủ đề 4: Trách nhiệm của nhà giáo dục, các bậc cha mẹ, và những người lãnh đạo tinh thần trong kỷ nguyên AI.
————————-
Tài liệu tham khảo
1. Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Sứ điệp Ngày Thế Giới Hòa Bình lần thứ 57: Trí tuệ nhân tạo và Hòa bình. Vatican, 01.01.2024.
2. Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Bài huấn từ trong buổi tiếp kiến chung. Vatican, 27.1.2021.
3. Giáo lý Hội Thánh Công giáo. Bản dịch chính thức của HĐGMVN. Hà Nội: NXB Tôn Giáo, 2011.
Lm. Giuse Trần Hữu Lâm
