TRUYỀN THÔNG CÔNG GIÁO TRONG KỶ NGUYÊN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO
| Dẫn nhập
2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”? |
Dẫn nhập
Tôi muốn trích lại “chương trình sống” hằng ngày của Chúa Giêsu: “Sáng sớm, lúc trời còn tối mịt, Người đã dậy, đi ra một nơi hoang vắng và cầu nguyện ở đó. Ông Simôn và các bạn kéo nhau đi tìm. Khi gặp Người, các ông thưa: ‘Mọi người đang tìm Thầy đấy!’ Người bảo các ông: ‘Chúng ta hãy đi nơi khác, đến các làng xã chung quanh, để Thầy còn rao giảng ở đó nữa, vì Thầy ra đi cốt để làm việc đó.’ Rồi Người đi khắp miền Ga-li-lê, rao giảng trong các hội đường của họ, và trừ quỷ.” (Mc 1,35-39)
Tôi cũng xin trích lại một trong những thông điệp mạnh mẽ đến từ Giáo hoàng Phanxicô, vị đại diện Chúa Giêsu nơi trần gian: “Chỉ bằng cách trang bị cho mình một cái nhìn tâm linh, chỉ bằng cách phục hồi sự khôn ngoan của trái tim, chúng ta mới có thể đọc và giải thích sự mới mẻ của thời đại chúng ta, và tái khám phá con đường dẫn đến một nền truyền thông nhân bản trọn vẹn.”[1]
Xét ở khía cạnh con người, Đức Giêsu là bậc thầy về truyền thông. Ngài đón nhận thánh ý Thiên Chúa Cha, qua cầu nguyện, để loan truyền và diễn đạt thánh ý ấy cho chính những ai Người gặp gỡ. Nhờ tương quan liên vị thần linh này, Đức Giêsu chu toàn thánh ý Chúa Cha cách trọn vẹn, và nhờ đó, Ngài có thể truyền thông đến với người khác. Cũng vậy, Đức Giáo hoàng Phanxicô mô tả người làm truyền thông hiệu quả bằng một ngôn ngữ hiện đại hơn: “Trang bị một cái nhìn tâm linh”, nghĩa là cần gặp gỡ Thiên Chúa. Đây là mấu chốt và là chìa khóa để mở ra cánh cửa truyền thông hiệu quả. Nhờ cầu nguyện, chúng ta được chữa lành, con tim biết rung động cùng thời đại. Chỉ trong bối cảnh này, người làm truyền thông mới có thể giải thích, loan báo Tin mừng hăng say với nhiều hy vọng.
1. Truyền thông Công giáo
Dù trong thời đại công nghệ số hay trí tuệ nhân tạo (AI), thì hai chữ “Công giáo” cần phải là căn tính rõ nét của chúng ta. Người làm truyền thông Công giáo hẳn là loan Tin mừng của Thiên Chúa với ước mong Tin mừng này được gieo rắc đến khắp tận cùng trái đất. Ngày xưa, các nhà truyền giáo đi khắp nơi để hiện diện và rao giảng Tin mừng. Có một thời Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II cảm thấy “hoạt động truyền giáo đặc biệt nhắm đến các dân nước (ad gentes) như thể đang xìu xuống.”[2] Với trực giác truyền giáo, Thánh Giáo hoàng này đã nhận ra cơ hội của thời hiện đại là lãnh vực truyền thông, một lãnh vực liên kết nhân loại lại và đang biến nhân loại thành cái gọi là “global village – ngôi làng toàn cầu”. Ngày nay, sứ mạng này đang đứng trước một cơ hội và thách thức mới như Đức Giáo hoàng Phanxicô nhìn nhận: “Sự phát triển của cái gọi là các hệ thống trí tuệ nhân tạo, đang làm thay đổi triệt để thế giới thông tin và truyền thông.”[3]
Truyền thông Công giáo không chỉ là loan truyền thông tin. Theo đó, chúng ta có thể nhắc lại vài hướng dẫn của Giáo hội liên quan đến AI. Trước hết, “Vào thời đại có nguy cơ giàu có về công nghệ và nghèo nàn về nhân tính, những suy tư của chúng ta phải bắt đầu từ trái tim con người”[4]. Đây là thách đố cả với người làm truyền thông lẫn người đón nhận bản tin. Thứ hai, với trợ lực của AI, “deepfake” và tin giả (fake news) dễ lan tràn. Ước sao những người làm truyền thông có một sự tỉnh thức và phân định sâu sắc trong cách sử dụng. Thực vậy, trước khi có AI, Giáo hội đã “nhận thấy mình có bổn phận phải sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội để loan truyền sứ điệp cứu độ và hướng dẫn con người biết sử dụng các phương tiện ấy cho đúng đắn.” (Inter Mirifica số 3). Sau đó, Giáo hội cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng các phương tiện ấy trong khuôn khổ trật tự luân lý khách quan, tôn trọng sự thật, phẩm giá con người và lợi ích chung (x. Inter Mirifica số 6). Nói cách khác, nội dung truyền thông của Giáo hội phải đặt nền tảng trên Sự thật và Bác ái, không thể chỉ chạy theo những xu hướng giật gân hoặc kỹ xảo câu view. Tóm lại, Thánh Phaolô VI cho rằng Giáo hội “sẽ cảm thấy có lỗi trước mặt Chúa”[5] nếu không dùng các phương tiện hiện đại để truyền rao Tin mừng, nhưng mặt khác, mọi việc sử dụng truyền thông đều phải được soi dẫn bởi đức tin và luân lý Kitô giáo.
Tới đây, chúng ta có thể nhận thấy một trong những điểm cốt lõi của truyền thông Công giáo: Truyền thông không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà trước hết là vấn đề con người và hiệp thông. Giấy trắng mực đen cho chúng ta thấy “việc truyền thông (Công giáo) không chỉ đơn thuần là một thực hành kỹ thuật, bởi vì nó bắt nguồn từ sự hiệp thông yêu thương giữa Ba Ngôi Thiên Chúa và việc các Ngôi ấy thông truyền chính mình cho chúng ta, và tự nhận thức rằng sự thông truyền mang tính Ba Ngôi vươn tới toàn thể nhân loại”[6]. Do đó, truyền thông Công giáo cần mang bản chất của một Hội thánh hiệp thông và yêu thương, chứ không phải là thao tác kỹ thuật lạnh lùng.
Là người thích hiệp hành, Đức Thánh cha Phanxicô cũng cho thấy “truyền thông không phải là một mánh lới (tactic). Nó không phải là một kỹ thuật. Nó không phải là sự lặp đi lặp lại những khẩu hiệu hay những câu nói sáo rỗng, cũng không chỉ đơn thuần là việc viết thông cáo báo chí. Truyền thông là một hành vi của tình yêu. Chỉ có một hành vi của tình yêu vô vị lợi mới có thể tạo nên những mạng lưới của điều thiện. Những mạng lưới của điều thiện ấy cần được canh tân và khôi phục mỗi ngày, với sự kiên nhẫn và đức tin.”[7] Qua những lời này, chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy chính tình yêu được nuôi dưỡng trong cầu nguyện và đời sống kết hiệp với Thiên Chúa mới có thể làm nên sức mạnh thuyết phục và cảm hóa của truyền thông Kitô giáo. Đây là điểm khác biệt của chúng ta. Ước sao chúng ta cần xác tín điều rằng khi người làm truyền thông nói “sự thật trong tình yêu” (Ep 4,15), thông điệp truyền tải sẽ có sức nặng và chạm đến con tim người nghe hơn bất cứ kỹ xảo công nghệ nào.
Ước mong trên đây chúng ta đến điểm cuối cùng, đó là chuẩn mực đạo đức. Một mặt, chúng ta có “Đấng Truyền Thông” hoàn hảo là Đức Kitô. Trong thời đại AI với những thay đổi nhanh chóng, lời căn dặn của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II càng trở nên quan trọng: “Trong khi nội dung được truyền đạt rõ ràng phải được thích ứng với nhu cầu của các nhóm khác nhau, thì mục tiêu vẫn luôn phải là giúp con người ý thức về chiều kích đạo đức và luân lý của thông tin. Cũng theo cách đó, quan trọng là phải bảo đảm rằng các chuyên viên truyền thông nhận được sự đào tạo cần thiết và được chăm sóc mục vụ; nhờ vậy, họ có thể đối diện với những căng thẳng đặc thù và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.”[8] Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.
2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?
Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.
Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.
Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự[10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.
3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI
Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).
Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]
Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.
4. Tầm nhìn chiến lược
Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.
Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:
“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu – Radio Veritas Asia – RVA[14]) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.”[15]
Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.
Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.
Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người[16].
Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.”[17], mến Chúa yêu người. Bởi đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.
Kết luận
Tôi muốn kết thúc bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.”[18]
Như thế, người làm truyền thông Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.
Tài liệu tham khảo:
– Inter Mirifica (1963);
– Communio et Progressio (1971);
– Aetatis Novae (1992);
– Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;
– Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;
– Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);
– Antiqua et Nova (2025);
– Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);
– Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc, SJ
_________________
[1] Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
[2] Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.
[3] Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
[4] Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).
[5] Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.
[6] Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929
[7] Diễn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
[8] Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo—su-phat-trien-nhanh-chong—cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong
[9] Diễn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
[10] Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).
[11] “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”
[12] Huấn thị Aetatis Novae – Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897
[13] Huấn thị Aetatis Novae – Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897
[14] RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)
[15] Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)
[16] https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi
[17] Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.
[18] Như trên
